In aflevering 3 van Koning van de Terugspoelknop neemt Martijn Benders de literaire biografie onder de loep, of althans de nederlandse variant daarop, met een biograaf die je woning komt uitwonen.

Lieve luisteraars,

Er is een zomernummer van HP de Tijd beschikbaar waarin ik in een artikel wordt geïnterviewd door
door Bert Nijmeijer, het artikel heet ‘De Deur naar andere Werelden’ en Bert gaat erin op zoek naar nieuwe ervaringen onder andere door mee te doen met een vliegenzwamceremonie.

Een man komt na je dood in je huis wonen. Hij is van plan een 128-delige biografie over je te schrijven, en in je huis wonen is natuurlijk absolute noodzaak om tot zo’n monumentaal werk te komen.

De rouwende partner die de biograaf met dit grandioze plan kwam lastigvallen hapt bij gebrek aan alternatief toe, en zo kunnen we een wel heel ruimhartig heldenepos tegenmoet zien dat in werkelijkheid een verdekte vorm van villasubsidie is. Het zou allemaal niet zo erg zijn, als de man in kwestie niet ook nog eens christelijk moest heten en zich naarstig met mijn project meende te moeten komen bemoeien, uiteraard met als grote klapper dat het schijnbaar van levensbelang was aan te dikken dat Ingrid Jonker de nacht voor haar overlijden niet met 1 maar wel met 2 mannen had geslapen, wat uit anonieme roddels zou blijken.

De biograaf, maar dan de Nederlandse variant daarop, bekend van het leven van Martinus Nijhuis. (Kijk de indoctrinatie is zo sterk…) Op de vijfennegentigste verjaardag van de biograaf was die biografie klaar.

En bezien dat mijn programma goeddeels zal gaan over het in kaart brengen van geweld tegen schrijvers en dichters, een schoolvoorbeeld van zulk geweld is nu te bewonderen op de site biografieportaal.nl geschreven door ene Anneke van Ammelrooy, een journalist die ruime tijd de oorlogsindustrie als belangrijkste opdrachtgever had, zo zie ik op de website. Deze Anneke van Ammelrooy schrijft als slotstuk het volgende:

Er verschenen dus toch biografieën van Henri Michaux. Zijn werk werd ruim tien jaar na zijn dood toch opgenomen in de Pléiade. Niet onvermeld mag blijven dat de man die dit deel verzorgde blij was dat Michaux veel documenten had verbrand tijdens zijn laatste verhuizing. ‘Anders was ik er waarschijnlijk nu nog mee bezig geweest,’ liet hij Jean-Luc Outers, de redacteur en inleider van Donc c’est non weten. Elk nadeel heb z’n voordeel.

Met een lacherig toontje wordt de suggestie gewekt dat een schrijver die zijn werk in brand steekt
goed nieuws is voor deze biografensektor. Kunnen ze eerder naar huis, het boekje presenteren aan familieleden en subsidieverstrekker. Wat een liefde voor de schrijver klinkt er op uit deze woorden!

De schaamteloze instelling van dergelijke biografen roept vragen op, niet alleen over de integriteit van hun werk, maar ook over de impact die ze hebben op de nalatenschap van deze grote kunstenaars. Is hun doel werkelijk om het leven van een schrijver in beeld te brengen, om de lezer inzicht te bieden in de ziel van de kunstenaar, of gaat het om een morbide fascinatie voor roddel en sensatiezucht, verpakt in een pseudo-intellectueel jasje? Moeten we hen vieren als hoeders van de literaire geschiedenis, of zijn ze meer te vergelijken met aasgieren die zich voeden met het vlees van de dode kunstenaar, en daarbij genieten van de fijnproeversstatus die ze zichzelf zo schaamteloos hebben toegeëigend?

Het zorgvuldig opgebouwde beeld van de schrijver wordt vermorzeld onder het gewicht van hun gretige toetsaanslagen, terwijl ze zich opwinden over de pikante details van diens leven. Ze schrijven met een soort pornografisch plezier over de escapades van de overleden auteur, niet uit respect voor diens creativiteit, maar om te kunnen pronken met hun ‘onthullingen’. Het verlangen naar erkenning, zo inherent aan de menselijke natuur, wordt hier gedegradeerd tot een onverzadigbare honger naar roem en roem op de kap van anderen.

Deze huizen-binnendringende biografen zijn geen helden; ze zijn eerder een bedreiging. Ze tasten niet alleen de privacy aan van degenen die ze beweren te eren, maar ook de verhalen zelf. Schrijvers en dichters, deze ware helden van het geschreven woord, hebben geen 128-delige biografie nodig om hun waarde te bewijzen. Ze hebben geen voyeuristische biografen nodig om hun nalatenschap te definiëren. Hun woorden zijn hun erfenis, hun verhalen de echte monumenten. En dus roep ik op tot een revolutie tegen deze schrijvers van biografieën, deze schenders van de intimiteit, deze dieven van verhalen. Laat de woorden van de auteurs voor zichzelf spreken. Laten we de grote monumenten die zij hebben opgericht met hun verbeelding, hun passie en hun moed, niet afbreken onder het mom van ‘biografisch onderzoek’.