Een onsterfelijke regel uit het liedje ‘Kom nou Mijnheer Komrij:

En met Kerstmis wil ik werken / met verstandelijk of anderszins beperkten/
Ik wil leven en ik wil beminnen / me grondig schamen en weer opgewekt beginnen, Mijnheer Komrij.

Ton de Jong, een van de beste liedjesschrijvers van Nederland, las mijn nieuwe bundel en had er het volgende over te melden:

Ik kocht en las de bundel ‘Gedichten om te Lezen in het Donker’ van Martijn Benders.

Na afloop terwijl ik erover nadacht kwam een woord in me op en ging meteen weer in me onder: liefdevol. Want nee, dat past niet. Deze dichter staat vaak fel in de wereld en is zich té bewust van de realiteit en is te intelligent om niet te doorzien wat niet klopt en té betrokken om dat met een of ander kledingstuk te bedekken. Maar meteen was daar een ander woord: hartelijk, en dan in de zin van: ‘verbonden met het hart’.

Een hartelijke bundel.

Martijn Benders vindt het een van zijn beste bundels. De meeste gedichten zijn relatief eenvoudig, beschrijvend, soms een vrijwel rechtstreekse verwoording van een gebeurtenis. Ik moest soms ook even denken aan haiku’s alhoewel de vorm daar geen enkele verwantschap mee heeft. Eerder beschreef ik zijn werk als van een schaker en dat je een paar stappen terug moet denken om uit te komen waar zijn uitgangspunt was. Dat is nu niet het geval, veel minder toch. Dat het een meer directe verwoording is klopt dan ook met deze prachtige zin uit de aantekeningen die Martijn Benders deze keer heeft toegevoegd: ‘Waar lyriek geen roet in het eten strooit heb ik me in deze bundel tot feiten beperkt.’ Blijft natuurlijk dat er genoeg te gissen is -of beter: te associëren- vanwege zijn unieke taalgebruik -hoe doet hij dat toch?- en de unieke constructie van woorden. Als ik soms ergens even blijf stilstaan is het welhaast mesmeriserend.

In deze bundel gaat het veel en vaak over dubieuze aspecten van een toch al beladen fenomeen, het sterven: het laten sterven. Naar het, op zijn zachtst gezegd, vreemde einde van zo veel dichters en anderen. En er is een terugkijken naar zijn kindertijd en naar zijn eigen weggevallen familieleden.

Mijn favoriete drie zinnen staan vrij aan het begin, vergeef me als ik ze even uit hun context haal, maar ze zijn zo krachtig, zonder verder iets nodig te hebben:

‘was ik dat? Ik was toch verdwaald?
Ik huilde toch?
Ik was toch ruimtepineut?’

En meteen uit het volgende gedicht:

Ik werd een beetje regen,
in de hoop dat ik zou vallen
op jou, een beetje maar, op jou.

of dit:

Na 54 jaar is dit leven
er niet in geslaagd
mijn leven te worden.

En zo gaat het maar door, het staat er vol mee. Ik ga geen gedichten analyseren, dat moet iedereen maar voor zichzelf doen. Als je dat al zou willen. Ik wil ze wel proberen te begrijpen, maar heel vaak is het dan toch een gevoel dat de waarde bepaalt voor mij. En het overstijgende gevoel dat ‘Gedichten om te Lezen in het Donker’ bij mij oproept: deze gedichten gaan mij aan het hart.

Ton de Jong

En verder draagt Welmoed van Klaveren in deze video het gedicht ‘Koude Oorlog’ voor: