Het is alsof je Tjechov leest

Een interview met Martijn Benders over de staat van de Nederlandstalige literatuur

Welkom. Laat ik maar meteen met de deur in huis vallen: wat is volgens jou de staat waarin de huidige Nederlandstalige literatuur verkeert?

Het is alsof je Tjechov’s verhaal De Vlinders leest maar alle vlinders zijn vervangen door schurftmijten. Als je af en toe een pissebed of een oorwurm ziet begin je al bijna te juichen. De Nederlandse literatuur bestaat uit een lappendeken vol krioelende entiteiten die constant bezig zijn elkaar de hemel in te prijzen, de een is nog beroemder dan de andere. Maar allemaal samen, en het zijn er wel 500 ofzo, allemaal samen schreven ze nog niet 10% van wat ik schreef.

En dan denk je, tja. Het heeft wel iets aandoenlijks dat ze allemaal zo naarstig over elkaar heen krioelen.
Maar het doet ook denken aan een vervelende huidziekte. En dat toejuichen van de zeldzame en eenzame oorwurm gaat op den duur zelfs vervelen. Dan denk je, ja, goed, een oorwurm. Een pissebed.
Fascinerende wezens, maar is er niet een wereld buiten deze kijkdoos?

Dat is wel erg negatief.

Het is alleen negatief als je iets geeft om het waanidee ‘Nederland’ en bijvoorbeeld bij een ander waanidee goed uit de verf moet komen met een selectie keurige mannetjes en dames.

Nederland is een soort industrieterrein dat ze aan de Noordzee hebben gebouwd bedoeld om
het centrum te worden van de Psyborgcultuur. Dat doen ze heel aardig. Zo’n Rutte is niet meer weg te branden, Echt waar, ik schreef 14 jaar geleden al dat dat gewoon het verbeterde model was van de psyborg Balkenende, die gewoon teveel haperde en te menselijk was.

Ok ok, maar dit interview ging over literatuur.

Ah, de Gulag. Nou, denk aan een vieze, zwarte trol zonder enig talent. Met wel vijfhonderd koppen. Die zich vroeger constant beklaagde dat ik wel talent heb maar me moet gedragen en tegenwoordig alleen nog zichzelf dement in de harige mondjes zit kwijlen. Ik heb er geen last van. Maar verwacht je iets van je lokale cultuur, dan ben ik bang dat je de pineut bent. De cultuur heeft iets van die van Noord Korea weg. Elke keer weer zo’n boodschap dat XAN SHING voor de zevende keer de grote staatsprijs heeft gewonnen. Kinderreich is ooit begonnen in Ferdydurke, al wist Gombrovicz niet half hoe erg het zou worden. Nee, je beklagen over een gebrek aan niveau is het laatste waar je aan denkt in de gulag.

Je ziet jezelf als iemand die in de Gulag zit?

Nee, daar ligt de lappendeken waar deze aandoenlijke schepsels op rondflitteren. Tuurlijk, ze hebben mij gecanceld, al vijftien jaar lang ofzo, maar ik had ze al van het begin af aan door. The game is rigged. Lees mijn laatste bundel maar, en besef dat het helemaal niet over mij gaat. Het is veel en veel ernstiger. Ging het maar over mij en mijn onbenullige gevoelsleven.

Je doelt op ‘Gedichten om te Lezen in het Donker’?

Mijn nieuwe bundel ja. Inmiddels al bijna 500 keer gedownload, de Nederlandse en de Engelse versie samen dan. Ik ben trots op die bundel. Hij kwam onder de grootst mogelijke druk tot stand, het sterven van twee familieleden. Uiteraard heeft in Nederland er niemand interesse voor, daar hebben ze het te druk met elkaar heel goed vinden. Vroeger saboteerde ik wel eens poëzieprijzen, en denk je dat in de tijd dat ik dat deed ook maar één persoon me vroeg waarom?

Niet eentje?

Niet eentje. Nederland is het land van geen vragen stellen en doorlopen. En het land van de betweters, van het menstype dat alles weet en alles voor je in kan vullen. En dan krijg je bericht dat Duitse uitgevers langskomen in Nederland, en blijkt alles al ingevuld, de uitgevers die mogen komen, de boekjes die besproken worden. Het is alsof de aanbestedingswet helemaal niet opgaat voor getalenteerde mensen.

Je doelt op de wet die zegt dat overheid en semi-overheid verplicht zijn opdrachten open uit te
besteden ipv zelf verdelen

Concurrentievervalsing met belastinggeld ervaar ik inderdaad niet als een lichtend voorbeeld van rechtvaardige cultuur.

Maar misschien zijn dit gewoon de beste uitgevers en de beste boeken?

Uiteraard. Het is wel komisch dat dat Letterenfonds zelfs toen het het ‘Duitslandjaar’ was en ik het enige boek uitbracht met een Duitse titel dat ooit in de Nederlandse literatuur verscheen, Sauseschritt – geen krimp kwam er, bij het Letterenfonds was Thomas Möhlmann als hoofd vertaaldivisie te druk bezig zichzelf naar allerlei akelige dictaturen toe te vertalen, Möhlmann in het Egyptisch, Möhlmann in Saoedi-Arabië  – de mensen daar hebben ongelofelijk veel behoefte aan de rozengeur van deze burgemeesterszoon. En dan denk ik: iemand zit op een stoel te slapen. Iemand die hier orde had moeten houden. Maar dan denk ik weer aan Ferdydurke, en aan professor Pimco, en aan de kontjes waar de professor zo graag naar kijkt. En dan denk je, Gombrovicz had gelijk, de klucht is hier het hoogst haalbare.

Je vergelijkt deze mensen met schurftmijten. Dan kun je het ze toch niet kwalijk nemen dat ze je cancellen?

Wie zegt dat ik ze dat kwalijk neem? Als ik jeuk heb op mijn rug, neem ik dat dan de entiteiten kwalijk die daar een feestje aan het bouwen zijn? Welnee, ik heb gewoon jeuk aan mijn rug, ik krab een keertje. Dan kun je zeggen, ja Benders, niet meer krabben als je jeuk hebt. Maar dan draag je me eigenlijk op om hun ware kunstwerk, de jeuk, te doen vergallen. En dan ben je dus eigenlijk veel wreder dan ik ben, snap je.

Nee, dat snap ik niet.

Volgende week begint de Poëzieweek. Kun je goed in je handjes klappen?

Martinus Benders, Mierlo, 21-01-2023